domingo, novembro 26, 2006

úbalos

Retomamos pois a anterior entrada sobre úbalos e pincaouros. A voz úbalo foi proposta por min para denominar Carduelis spinus, nunha lista de nomes de aves ibéricas. Pincaouro non me gustaba, porque, en primeiro lugar, un encontro vocálico aou é pouco habitual en galego, e, por outra parte, porque parecía designar diversas especies similares.

Esta última obxección é de carácter menor, pois o desprazamento de significado nos textos técnicos é relativamente habitual nas linguas, e, por outra banda, os usos populares tenden a estar menos definidos. Un exemplo é a denominación terrera en lingua castelá, para o xénero Calandrella. Francisco Bernis, autor da lista de aves en castelán, recolleuna tanto para a laverca Alauda arvensis, como para a Calandrella, pero sobre todo para a primeira. Na súa listaxe reservou, porén, terrera para Calandrella.

Ora ben, nós sabiamos que algúns paxareiros galegos empregaban a voz úbalo, que tamén é moi popular en Asturias e Zamora, como despois puidemos comprobar. Úbalo pertence á familia do castelán lúgano e de toda unha serie de nomes europeos similares.

Popularmente coñécense no ámbito do español as variantes lúgaro, lúbano, lúcano e úbano. A estándar lúgano tamén se rexistra na fala popular nalgúns puntos de Galicia, sen dúbida chegada directamente do castelán moderno. Estas denominacións están emparentadas cunha boa serie de formas románicas, das que se descoñece a orixe: lluer (cat.), llucaret (cat.), lucarino, lucherino (it.), lugre (port.), lúgano , lugarin (alto-italiano), lugarin (veneciano), lujarin (friulano), etc..

No momento da elaboración da nosa lista pensamos na forma lugre, do portugués actual, que designa tamén en galego, portugués e castelán un tipo de barco. A voz lugre para o paxaro nunca se empregara en galego, polo que non resultou ser ao final a nosa escolla.

En galego tamén sabemos do uso das formas lúgaro e lúbaro, en textos do ensaísta de artigos de natureza E. Fernández De la Cigoña, das que descoñecemos a fonte.

Sen dúbida, con frecuencia a selección do léxico é unha cuestión - en ocasións- de gusto persoal, e algúns poderán soster, con razón, que a palabra úbalo non tén unha morfoloxía moi galega.

A RAG parece ter expresado o seu punto de vista, preferenciando pincaouro.

Sem comentários: