quarta-feira, novembro 08, 2006

brizos

En diversos dicionarios galegos aparece brizo, como denominación para algo "moi verde", "vizoso". A voz aplícase tamén, segundo o dicionario Xerais, a unha planta da familia das umbelíferas de flores brancas e amarelas que medra nas marxes dos ríos (Berula erecta; sinónimo: Sium angustifolia). Citada en Coruña e Lugo segundo o Catálogo da Flora Vascular Galega. Segundo esta publicación, porén, brizo aplícase a plantas do xénero Nasturtium, Apium e Berula. De acordo co "Glosario de Voces Galegas de Hoxe", compilado por Constantino García, é forma moi difundida en Galicia para planta umbelífera parecida ao berro (sobre todo na provincia da Coruña).

Na documentación antiga, sec. XVIII atopámola, en Ribadavia, citada polo Padre Sobreira

" En prados y arroyos. Especie de cicuta débil, tallo manchado, la come el ganado. La flor corimbo blanco".

Ou no dicionario do XIX de Marcial Valladares:

"Ribadavia. Hierba que tiene hojas como el nabicol, que se cría en los pozos y arroyos, y suele comerse. Compréndense bajo esta voz genérica, en algunos puntos de Galicia, dos especies de plantas pertenecientes á la familia de las umbelíferas de Jussieu, a saber, la Berrera Helosciadium nodiflorum seu Helosciadium nodiflorum, seu Sium nodiflorum. (V. BERRO-FEMIA) y el Selinum carvifolia, ambas vivaces y de lampiño asurcado tallo, bien que siempre erguido en la última; hojas de esta, ternado-descompuestas, con segmentos pinado-hendidos y divisiones lanceoladas, terminantes en rejoncito; margen del caliz oscurecida, pétalos escotados con lobulillo envuelto. La primera es abundantísima en tierras cenagosas y en casi todos los cauces de agua. La segunda crece generalmente á orillas de los riachuelos: una y otra florecen de junio á agosto y su flor es blanca"

Parece claro que é voz xeral para varias especies de umbelíferas.

Recentemente foi empregado brizo para denomina-la cuasi-endémica de Galicia Angelica pachycarpa, que vive en acantilados costeiros. Dado que polo que se ve, existen varios brizos, suxerimos aplicar algún modificador, como brizo mariño, ou como alternativa usa-la adaptación do nome científico anxélica mariña para a especie. A voz angélica é tamén usada en portugués para este xénero .

"¡Acordo-cheme ben! Sentámo-nos Sabela e eu na beira do río que rebullecía xemendo xunta os erguidos brisos, e lambía as follas dos ameneiros engarrando nelas pingas d'auga semellantes a pelras. A noite era de luna clarísima; carraban as rans nas pozas, e de cando en cando ouía-se o atruxo dalgún macidán que alá lonxe berraba: -¡Viva o Carballiño!"

Lisardo Barreiro (1890) .A Lenda das Burgas. Ed. Andrés Martínez. A Coruña

Sem comentários: