quarta-feira, dezembro 06, 2006

labiérnagos e adernos



Leo na interesante Guía das Árbores de Galicia, de H. Niño e C. Silvar (Ed. Bahía), o nome labiérnago para Phillyrea angustifolia. Esta especie é un arbusto típico da rexión mediterránea, presente en Galicia só nas partes do país máis secas no verán, como é a cunca do río Sil. O nome é idéntico ao castelán e o ditongo -ie- (só presente nos cultismos en galego) denota a orixe castelá desta palabra.
Mergullándonos no "Diccionario de diccionarios" (ILG-Fund. Barrié De la Maza) atopamos unha denominación autóctona, aderno, que recolle o lexicógrafo Padre Sarmiento alá por 1700 en Quiroga, ("creo que es la Phyllirea", dinos, e a describe un pouco). Tamén nos di que nas Ermidas e Valdeorras tería a variante laderno, ao que chama en castelán "lentisco").
A cousa tén o seu interese, porque estas formas derivan directamente do latín alaternus, e ademais coinciden coa forma portuguesa aderno, que en Portugal continental designa Phillyrea angustifolia (aderno-de-folhas-estreitas ou lentisco-bastardo), Phillyrea latifolia (aderno-de-folhas-largas), e Rhamnus alaternus (aderno-bravo ou bastardo).
En realidade a voz quiroguesa e portuguesa aderno aplícase en distintas partes do mundo a plantas diferentes. En Madeira, Canarias e Brasil aderno denomina a vexetais propios desas zonas.
....¿Que pinta Canarias aquí? Pois si, pinta moito, xa que a lingua popular canaria tén gran cantidade de portuguesismos, algúns deles, como vemos, comúns ao galego. Hoxe en día a construción e a pesca unen Galicia o o arquipélago, porén, no aspecto lingüístico esas conexións déronse a través de Portugal, e son bastante antigas, pola contribución de colonos portugueses ao poboamento europeo das illas.
Con certeza aderno, ha de ser voz viva aínda nos vales do Sil, e é recomendable para Phillyrea, sempre cun modificador, como pode ser aderno de folla estreita. Talvez haxa máis nomes populares da especie, pois é común neses vales orientais.